Visies op gehechtheid als spiegel van de beschaving

Omschrijving

Tot nog niet zo heel lang geleden leverden kinderartsen een bittere strijd tegen onhygiënische omstandigheden. Doel was om te voorkomen dat kinderen die in het ziekenhuis belandden, daar nieuwe ziektes opdeden en alsnog overleden. De net verworven inzichten in de rol van bacteriën en infecties speelden hierbij een belangrijke rol. Afdelingen werden kleinschalig opgezet, zodat bronnen van infectie makkelijker konden worden geweerd en geïsoleerd. Verpleegkundigen en artsen letten meer op hun hygiëne, en lakens werden dagelijks verwisseld, of vaker, als dat nodig was. Echter, nog steeds overleden er kinderen in het ziekenhuis. De artsen verlegden hun aandacht naar potentiële besmettingshaarden van buiten het ziekenhuis. Die kwamen elke dag het ziekenhuis inwandelen, namelijk tijdens bezoekuren. Ouders die hun kinderen kwamen knuffelen in het ziekenhuis, tekenden daarmee mogelijk ongewild hun doodvonnis. Het was dus beter om dat bezoek te verbieden. Dat kon ook makkelijk. Bezoek van ouders werd door de geneeskundigen beschouwd als onnodig en niet in het belang van het kind. In 1947 schreef de redacteur van het gezaghebbende blad The Lancet: ‘The child does not need visitors ... any visiting is for the benefit of the parents ... it is logical to forbid visiting.’

Tegenwoordig is het ondenkbaar dat ouders van hun zieke kinderen worden weggehouden. Dat is niet omdat er geen risico is op besmetting. Het is omdat we inzien dat ouders belangrijk zijn om kinderen te helpen met het verdriet en de angst die zieke kinderen ervaren. Dit inzicht is het gevolg van het werk van mensen als James en Joyce Robertson, John Bowlby, en Harry Harlow.

Met name Harry Harlow was gedreven om zijn wetenschappelijke ijver in te zetten om te laten zien dat mensen en andere primaten dicht bij de mens alleen gezond kunnen opgroeien als ze voldoende liefde krijgen. Deze ‘softe’ boodschap moest steunen op ‘hard’ bewijs. Hij moest namelijk zijn collega-psychologen overtuigen, die in de jaren 1940-1970 eigenlijk alleen resultaten van experimenteel opgezette, behavioristisch georiënteerde experimenten accepteerden als bewijs. Daarom besloot hij om ook ‘moederliefde’ systematisch te manipuleren om te demonstreren wat de effecten waren. Omdat dergelijke experimenten niet kunnen met mensenkinderen, waren resusaapjes de klos.