Pedagogische ervaringen van leraren in het middelbaar beroepsonderwijs

Omschrijving

‘De wetenschap manipuleert de dingen en ziet ervan af hen te bewonen.’ Met deze zin begint de Franse fenomenoloog Maurice Merleau-Ponty zijn Oog en geest (1996, p. 15). Wetenschappers, zo stelt hij, onderzoeken de werkelijkheid vanuit ‘eigen modellen’; de dingen die ze van daaruit onderzoeken zijn niet alleen gemanipuleerde, maar ook gemeten dingen. En dat is de reden dat de wetenschap slechts zelden in contact treedt met ‘de actuele wereld’ (ibidem). Ze onderzoekt de wereld, maar bewoont haar niet.

Voor Merleau-Ponty is het bewonen van de wereld cruciaal. Om haar te leren kennen, zal men de wereld eerst moeten bewonen. Het Franse woord bewonen (habiter) is afgeleid van het Latijnse habitare. Het Latijnse (maar ook Nederlandse en Franse) habitus is er verwant aan. Habitus betekent houding, instelling, een bepaalde toestand van lichaam en geest. De mens bewoont de wereld vanuit de houding die hij in en vanuit de wereld inneemt. Wereld en mens zijn op elkaar betrokken. De mens is, zegt Merleau-Ponty, een wezen dat zich richt ‘naar de wereld’ (Merleau-Ponty, 1997, p. 30). En dat betekent dat de mens zichzelf slechts in en vanuit de wereld kan kennen.

Dit artikel introduceert de fenomenologie als een methode om toegang te krijgen tot hoe mensen hun wereld bewonen. In tegenstelling tot de gangbare wetenschap ziet de fenomenologie ervan af ‘dingen te manipuleren en te meten’. Het artikel licht de fenomenologie toe aan de hand van een onderzoek1 dat van september 2015 tot en met juni 2018 gedaan is naar de manier waarop mbo-leraren de onderwijsruimten bewonen waarin ze zich – met hun studenten en collega’s – dagelijks bevinden.