Opvoeding, migratie & cultuur

Omschrijving

Opvoeding verschilt sterk door de tijden heen en tussen verschillende etnische en sociale gemeenschappen. Welke vorm van disciplinering en controle acceptabel of effectief zou zijn is bijvoorbeeld een terugkerend thema in situaties waar verschillende opvoedingstradities elkaar ontmoeten. Zo roepen de meer harde en directere disciplineringmethoden van sommige niet-westerse migranten verontwaardiging op bij de middenklasse in Nederland. Andersom hebben deze migranten vanuit hun perspectief op opvoeding weinig begrip voor de vrijheden die Nederlandse jongeren krijgen in hun opvoeding. De vraag die ik in dit hoofdstuk wil behandelen is of het verwijzen naar ‘de cultuur’ van deze verschillende groepen helpt om in het bijzonder de opvoedingspraktijken van migranten te begrijpen en te verklaren. Dat doe ik zowel door veranderingen in het cultuurbegrip in de laatste decennia te bespreken als door het bespreken van een studie over veranderende opvoedingspatronen bij migranten in Nederland.

Is het zinnig om de opvoeding van migranten te verklaren vanuit ‘hun cultuur’? Zijn migranten nog steeds bepaald door de cultuur van herkomst? Of is het juist het onverenigbaar zijn van de cultuur van het land van herkomst en de cultuur van aankomst die hun parten speelt? Moeten we ervan uitgaan dat door het contact met de cultuur van het land van aankomst de oorspronkelijke praktijken uiteindelijk veranderen en opgaan in de nieuwe cultuur? Of geeft de ontmoeting wellicht ook aanleiding tot het ontstaan van nieuwe vormen of het bewust handhaven van oude tradities? En als dat zo is, hoe zien dergelijke transformatieprocessen er dan uit?

In het maatschappelijk debat over integratie lijkt het idee van ‘cultuur’ een nieuw elan te beleven. Werd er eerder vooral op het riskante karakter van het gebruik van cultuur gewezen, door bijvoorbeeld te argumenteren dat cultuur mensen tot hun essenties terugbrengt (ofwel stigmatiseert), geen aandacht toelaat voor individuele verschillen en het de aandacht afleidt van sociaaleconomische verschillen, nu lijkt cultuur opnieuw in de belangstelling te staan. Waar het eerst in het integratiedebat meer ging om de sociaaleconomische positie van nieuwkomers, gaat het nu meer om culturele issues.