Kan een pedagogisch doel de opvoeding tot volwassenheid nog redden?

Omschrijving

Moorden door leerlingen in hun eigen scholen gepleegd roepen waarom-vragen op. Deze vragen worden uiteenlopend beantwoord. Vooral de huidige computer-game cultuur en de beperkte communicatie tussen kinderen en opvoeders krijgen de schuld. De ontwikkelingspsycholoog Koops verklaart het moorden vooral vanuit het huidige pedagogische denken dat meer aandacht heeft voor empirische ontwikkelingspsychologische ambities dan voor normatieve opvoedingsdoelen. Het perspectief van ‘de volwassenheid’ als opvoedingsdoel zou ontbreken. Dat leidt tot een mankerende volwassenheid. Na een korte verkenning van verklaringen voor moordend geweld van scholieren, gaat deze bijdrage in op de verklaring van Koops. Hij wijst op het ontbreken van op de volwassenheid gerichte pedagogisch normatief-ethische doelen. Zulke doelen werden met name door Herbart en Langeveld gesteld. Daarom gaat deze tekst in op hun visies op opvoeding. Omdat de wijsgeer Kant de inspirator was van Herbart, wordt zijn visie op opvoeding daarbij meegenomen. Er wordt aandacht besteed aan Langevelds visie op het opvoedingsdoel van de ‘zelfverantwoordelijke zelfbepaling’ en aan zijn adagium dat de ontwikkelingspsychologie bovenal ‘pedagogisch’ behoort te zijn. Dit laatste daar Koops, als gecharmeerd van Langevelds adagium, de huidige pedagogen verwijt ten koste van aandacht voor opvoedingsdoelen te eenzijdig te leunen op epistemologisch realistische methoden. Daarbij komen de moeizame pogingen van Bijl, die trachtte het opvoedingsdoel volgens Langeveld in leerplanontwerpen te verbijzonderen, ter sprake. Vervolgens wordt ingegaan op het optimistisch doch naïef stellen van onderwijsdoelen zoals gebruikelijk is in politieke opvattingen geworteld in een social engineering perspectief. Zulke doelen blijken, wegens ontbreken van normatief ethische perspectieven, ver verwijderd te zijn van opvoedingsdoelen zoals Herbart en Langeveld die zagen. Tot slot wordt in de discussie aangesloten bij de wens van Koops om in de pedagogiek opvoedingsdoelen weer op de agenda te plaatsen. Daarbij wordt gesignaleerd dat zo’n agendering in het huidige pedagogische veelstromenland zeker tot een stevige discussie zal leiden.