Het naadje van de kous? Halfweg ontwikkelingspsychologische kennis en pedagogische bemoeizucht

Omschrijving

‘Als jongen van tegen de twaalf’, zo begint Theo Thijssen zijn verhaal De prestatie, ‘heb ik eens de volgende dwaasheid uitgehaald: Op een vrije woensdagmiddag ben ik, zonder rusten, van Amsterdam naar Halfweg en terug gelopen, levend op water en brood. Waaróm deed ik dat? Ik zou het niemand hebben kunnen zeggen, want ik wist het zelf niet; ik heb het waarom pas minstens een kwart eeuw later (...) ontdekt. Dat jongetje van toen wist alleen maar dat-ie van zichzelf de prestatie leveren moest: met de soberst denkbare voeding een hele middag blijven lopen.’

Het was Thijssen er niet om te doen een idyllisch beeld van een schooljongen – lopend van Amsterdam naar Halfweg en weer terug – op te roepen. Het had bijna willekeurig iedere andere activiteit kunnen zijn: stenen verzamelen, stoeptegels tellen en wat al niet. Het ging hem om de ondoelmatigheid van de hele onderneming: deze ‘dwaze zelfbedachte prestatie’, zoals Thijssen het typeert. Rond een jaar of elf, twaalf treden kinderen een wereld binnen waarin ze, zo schoolmeestert Thijssen, behoefte hebben aan het leveren van prestaties, terwijl de werkelijkheid die nog nauwelijks aan hen vraagt. Ontegenzeggelijk stelt het leven in toenemende mate eisen aan het kind, maar die zijn in essentie gebaseerd op ondergeschiktheid, slavernij zelfs. De uitvoering van die eisen draagt niet bij aan waar het werkelijk om draait. ‘Het kind’, aldus Thijssen, ‘wil zélf iemand worden. Zo spreekt de Natuur in hem’. En de onderwijzer-pedagoog weet dat zijn invloed niet verder gaat dan het zorgvuldig volgen en koesteren van wat de natuurlijke ontwikkeling van het kind aanreikt. ‘Kinderen doen tóch wat de Natuur hun gebiedt (...) en hebben daarbij mijn hulp niet nodig’, is dan ook de moraal van Thijssens betoog.