De publieke dimensie van het portret in image based research

Omschrijving

Het vertrekpunt van deze tekst vormt Jean Luc Nancy’s tekst Le regard du portrait waarin hij de idee oppert dat in het portret het subject letterlijk op het spel staat, of anders gezegd het altijd al op het spel staan van het subject precies in en met het portret wordt uitgedrukt. Vandaag wordt er in toenemende mate gebruik gemaakt van visueel beeldmateriaal in onderzoek onder de noemer image based research. In antwoord op deze recente belangstelling en geïnspireerd door Nancy’s idee wil ik in deze bijdrage de mogelijkheid verkennen van een image based research-benadering die zich onderscheidt van epistemologie en methodologie. In eerste instantie wil ik aangeven dat in het huidige discours rond image based research, visuele beelden in toenemende mate worden ingezet om de reflectie op het eigen handelen te bewerkstelligen – in termen van zelfbeeld, zelfgevoel, zelfbewustzijn en zelfkennis. In deze benadering wordt het visuele beeld met andere woorden ingezet als resource om kennis over zichzelf te verwerven en zichzelf oneindig te versterken. Ik zal aangeven dat zich precies doorheen deze image based researchbenaderingen een bepaalde signatuur van het beeld (en ook van het kijken naar het beeld) heeft gescherpt die zich van het publieke of singuliere karakter ervan onttrokken. In tweede instantie zal ik wijzen op een andere inzet van image based research: een inzet waarbij het beeld niet zozeer het zelf versterkt, maar bloot stelt of op het spel zet. Om dit te doen, zal ik in de lijn van Nancy een onderscheid maken tussen het portret dat in scène wordt gezet en het autonome portret. Terwijl het eerste expliciet tot doel heeft kennis te verwerven over de wereld, de ander en zichzelf, is het tweede vooral een uitnodiging om (als onderzoeker) op te kijken.