De pedagogische relatie onder druk?

Omschrijving

Er is iets opvallends aan de hand in het basisonderwijs: scholen investeren steeds meer tijd en geld in de inzet van externe ondersteuners zoals jongerenwerkers, maatschappelijk werkers en schoolpsychologen. De pedagogische relatie tussen leerling en leerkracht staat hierdoor onder druk, stellen Windesheim-onderzoekers Rogier Kattenberg en Tessa de Wild. Is deze ontwikkeling wenselijk, als we willen inzetten op een stevige pedagogische basis in het onderwijs en daarbij willen werken vanuit de uitgangspunten van het normaliseren?

In het basisonderwijs houden steeds meer externe ondersteuners zich bezig met het welbevinden van leerlingen. Zij voeren gesprekjes met leerlingen en zetten interventies in. Daarnaast geven zij lessen over sociaal-emotionele thema’s, zoals een weerbaarheidstraining of kanjerles. Scholen vinden dit nodig, omdat zij menen dat de mentale gezondheid van leerlingen onder druk staat. Zij zien steeds meer kinderen die last hebben van psychische klachten zoals faalangst, ADHD of overprikkeling. En omdat leerkrachten zich niet bekwaam voelen om hiermee om te gaan noch de tijd hiervoor ervaren, wordt deze extra hulp met open armen ontvangen. Ook de overheid signaleert een toename aan psychische klachten bij kinderen en investeert vooral in preventie en vroegsignalering. Daarom stimuleert zij een krachtige samenwerking tussen jeugdhulp en basisonderwijs. Hiermee wordt de inzet van (een breed scala aan) ondersteuningsmogelijkheden in het basisonderwijs gerechtvaardigd. Zo stelt ook het NIP (Nederlands Instituut voor Psychologen) in een adviesbrief aan het ministerie van OCW: zet structureel in op het bespreken van mentale gezondheid op school. En ‘omdat leerkrachten dit niet altijd even makkelijk vinden, kunnen schoolpsychologen daarin ondersteunen’. Hoe eerder mentale problemen worden onderkend, des te groter de kans dat ongewenste medicalisering wordt voorkomen, zo klinkt de redenatie. 
Tegelijkertijd wordt er conform een van de doelen van de Jeugdwet (2015) in iedere gemeente juist gesproken over normaliseren, ontzorgen en demedicaliseren. Hoe verhouden deze ontwikkelingen zich tot elkaar? Nadat we dit doel van de Jeugdwet eerst verder uitwerken, gaan we aan de hand van de resultaten van vijf verkennende onderzoeken (zie kader hiernaast) in het basisonderwijs in op deze vraag.