Voorwoord

Omschrijving

Het gesprek over opvoeding wil niet meer zo vlotten. Over de vraag waar het naartoe moet, zijn we het fundamenteel oneens geraakt. Over de verschillen in visies op de toekomst maken we ons niet eens meer druk. Daarmee is het gesprek over opvoeding in wezen onmogelijk geworden. Die diversiteit aan waardeoriëntaties koesteren we zelfs. Pluriformiteit wordt niet als probleem gezien, maar als onvervreemdbaar kenmerk van de samenleving waarin we leven. Voordat de veelkleurigheid van de multiculturele samenleving zich aan ons opdrong, was de wens om je als individu te onderscheiden al algemeen geworden. Een strikte scheiding tussen privé en publiek moet de verschillende levens naast elkaar mogelijk maken. Eenheid bestaat alleen nog maar in de herinnering. Opvoeding is altijd een complex verschijnsel geweest, ook in de tijd dat die eenheid nog wel leek te bestaan. Pedagogen hebben dat ook altijd ingezien. Gegeven de kracht van de huidige algemene roep om herstel van waarden en normen zou je dat bijna vergeten. De tijd dat theoretisch pedagogen over opvoeding dachten in termen van overdracht van waarden en normen, ligt wel heel ver achter ons. Aan het begin van de vorige eeuw maakte de pedagoog Gunning al duidelijk dat je het in de opvoeding wel vergeten kunt, als je je niet van de vrijwillige medewerking van het kind weet te verzekeren. Een halve eeuw later gaf de pedagoog Langeveld een positieve draai aan dit inzicht. Morele ontwikkeling is, afgezien van de waarden en normen die het kind onwillekeurig van zijn omgeving overneemt, waardeverwerkelijking door het kind en dat moet het ook zijn. Zelfs al zou het kunnen, waarden en normen overdragen, dan zouden we het als opvoeders niet moeten willen. En wat is de inhoud van de normen die we in onze razendsnel veranderende wereld zouden moeten overdragen? Als er iets is dat ons als opvoeders te doen staat, is het onze kinderen voorbereiden op het leven in die razendsnel veranderende wereld.