Tijdig signaleren en behandelen van trauma- en stressorgerelateerde problemen bij jeugdigen en jongvolwassenen met een licht verstandelijke beperking

Omschrijving

Kinderen, jongeren en jongvolwassenen met een licht verstandelijke beperking (hierna jeugdigen met een LVB genoemd) zijn gevoeliger voor de impact van potentieel traumatische gebeurtenissen en hebben tevens een groter risico op het meemaken ervan, onder andere omdat ze een grotere kans hebben om op te groeien in gezinnen met complexe problematiek of in instellingen.

In een Brits longitudinaal onderzoek vonden de onderzoekers een significant groter risico voor kinderen met een verstandelijke beperking om blootgesteld te worden aan ingrijpende jeugdervaringen (Adverse Childhood Experiences, ACEs). Als volwassenen hebben zij een hoger risico op het ontwikkelen van psychiatrische problematiek.  Nieuwenhuis et al. (2019) komen in een recent onderzoek ook tot de conclusie dat mensen met een LVB die langdurend in zorg zijn in de GGZ, meer traumatische gebeurtenissen ervaren in hun leven dan mensen zonder een vermoeden van een LVB.  Een schokkende 61% van de vrouwen met een LVB in deze groep heeft te maken gehad met seksueel geweld. Uit onderzoek onder 570 patiënten, langer dan 2 jaar in zorg, wordt duidelijk dat 86% van hen ooit een traumatische ervaring heeft meegemaakt. Daarvan is er bij 239 mensen (42%) aanwijzing voor een posttraumatische stressstoornis (PTSS). Dit terwijl slechts 8% gediagnosticeerd is met PTSS. Bij 228 mensen (40%) blijkt verder dat er een vermoeden is van een LVB.  Desondanks worden traumagerelateerde problemen bij jeugdigen (en volwassenen) met een LVB nog onvoldoende erkend, herkend en behandeld. 

Herkenning, diagnostiek en behandeling van traumagerelateerde problemen bij jeugdigen met een LVB is een gecompliceerde zaak waarbij gespecialiseerde deskundigheid vereist is. Behandelaren hebben weinig hulpmiddelen om de keuze te maken voor een bepaalde vorm van traumabehandeling. Daarnaast wordt niet altijd onderkend dat het (probleem)gedrag wat jeugdigen met een LVB laten zien het gevolg kan zijn van traumatische gebeurtenissen, terwijl erkenning, deskundige begeleiding en behandeling een grote bijdrage kunnen leveren aan het verbeteren van de kwaliteit van leven. In 2009 signaleerden Elias et al. een indrukwekkende discrepantie tussen de practice-based kennis en de evidence-based kennis.

Tegelijkertijd is er in het werkveld sprake van groeiende praktische en wetenschappelijke kennis over traumagerelateerde problemen in relatie tot risicofactoren, herkenning, bejegening, diagnostiek en behandeling. Vanuit de Academische Werkplaats Kajak is de werkgroep LVB en trauma ingesteld met als doel een overzicht te bieden van de wetenschappelijke kennis en de praktische ervaring in het werkveld op het gebied van trauma - en stressorgerelateerde problemen bij jeugdigen met een LVB. Daarbij ligt de focus op de vertaling van wetenschappelijke kennis naar het werkveld ten behoeve van behandelaren en begeleiders die rechtstreeks te maken hebben met jeugdigen en hun netwerk, zoals gedragswetenschappers, therapeuten, ambulant begeleiders, groepsleiders, gezinshuisouders en pleegouders. De werkgroep LVB en trauma van de Academische Werkplaats Kajak wil met deze handreiking een bijdrage leveren aan het voorkomen van onderdiagnostiek van trauma - en stressorgerelateerde problemen bij jeugdigen met een LVB en het bevorderen van gepaste behandeling en begeleiding. 

Leeswijzer

Deze handreiking geeft handvatten voor behandelaren en begeleiders die te maken hebben met jeugdigen met een LVB en dient om gefundeerde beslissingen te nemen over diagnostiek, begeleiding en behandeling van deze jeugdigen en hun netwerk. Met deze handreiking informeren we behandelaren en begeleiders over: wat is trauma, hoe vaak komt het voor bij jeugdigen met een LVB, hoe kunnen we vaststellen of een jeugdige met een LVB getraumatiseerd is, wat zijn effectieve behandelingen voor deze groep, wat is een correcte bejegening en hoe kan hun veerkracht worden versterkt? Ter illustratie zijn enkele casussen ingevoegd. Verder is er informatie over lopende onderzoeken en andere nieuwe ontwikkelingen en geven we handige links naar cursussen en trainingen op het gebied van trauma en LVB. We verwachten hiermee een bijdrage te leveren aan een betere herkenning en behandeling van trauma- en stressorgerelateerde klachten bij jeugdigen met een LVB.