Schermgeluk en schermverdriet: De invloed van social media op de mentale gezondheid van jongeren

Omschrijving

Nederlandse jongeren brengen gemiddeld ongeveer zes uur per dag door op hun mobiele telefoon, waarvan zo’n tweeënhalf uur op social media.3 Gemiddeld schakelen jongeren tussen vijf social media,4 om zich te vermaken (TikTok), met vrienden te kletsen (Snapchat), met ouders te communiceren (WhatsApp), of hun leven te delen (Instagram, BeReal). Dit forse gebruik van social media roept vragen op. Een van de belangrijkste daarvan is: wat doet dit gebruik met de mentale gezondheid van jongeren? Brengen social media jongeren vooral schermgeluk of schermverdriet? Welke jongeren zijn het meest kwetsbaar? En wat kunnen ouders, scholen, docenten en de overheid doen om een potentieel negatieve invloed van social media tegen te gaan? De antwoorden op deze vragen staan in dit essay centraal. 

We beginnen dit essay met de inzichten die wetenschappelijk onderzoek heeft opgeleverd. Zo blijkt dat de mentale gezondheid bij jongeren sinds de jaren zestig is verslechterd. We verkennen de potentiële oorzaken daarvan en kijken naar de rol die social media hierin speelt. Daarbij richten we ons op internationaal onderzoek en op onze eigen bevindingen binnen Project AWeSome. Project AWeSome, dat staat voor Adolescenten, Welzijn en Social media, is een van de eerste langlopende Nederlandse onderzoeken over dit onderwerp. De citaten van jongeren die in dit essay zijn opgenomen, zijn afkomstig uit interviews die we in 2022 en 2023 hebben afgenomen bij jongeren van 14 tot 18 jaar.1,2 Ten slotte besteden we aandacht aan de maatschappelijke gevolgen van social media, met een focus op de rol van ouders, scholen, docenten, overheden en beleidsmakers.

Dit essay gaat over mentale gezondheid, wat een tweedimensionaal concept is. Enerzijds betekent het de afwezigheid van mentale problemen, zoals angst, depressieve symptomen en psychosomatische klachten. Anderzijds gaat het om de aanwezigheid van welzijn, wat inhoudt dat je tevreden bent met je leven en gelukkig bent. De eerste dimensie, het ontbreken van mentale problemen, is vrij duidelijk, omdat zulke problemen immers haaks staan op mentale gezondheid. De tweede dimensie is ingewikkelder, omdat het volkomen normaal is om soms ongelukkig of minder tevreden met je leven te zijn.5 Ondanks deze dips kun je nog steeds mentaal gezond zijn. Bij de tweede dimensie draait het eigenlijk om de capaciteit om weer in evenwicht te komen, waarbij we gevoelens van ongeluk en ontevredenheid in de loop van de tijd kunnen reguleren, zodat ze uiteindelijk verdwijnen.