Jongeren met diabetes mellitus: hoe motiveer je ze

Omschrijving

Een kind met diabetes mellitus, dat in de puberteit komt, zal een moeilijke periode doormaken. Naast de stormachtige fysieke en psychische ontwikkelingen in deze levensfase zal het acceptatieproces van het hebben van een chronische ziekte onder druk komen te staan. Jongere zijn en diabetes hebben? Het is een ramp! Diabetes kent in de puberteit door hormonale invloed een moeilijke regulatie van de bloedglucoses. De behandeling is daarnaast ook nog eens sterk afhankelijk van zelfdiscipline, interfereert met een normale levenswijze, is tijdrovend, vervelend en pijnlijk, maar essentieel voor het welbevinden. In de praktijk blijkt, dat opvoeders, kinderartsen, kinderdiabetesverpleegkundigen, diétistes, pedagogen en jeugdhulpverleners zich vaak onmachtig voelen om deze jongeren te motiveren zich aan de voorgeschreven leefregels te houden. De kans dat een jongere door de diabetes in een uitzonderingspositie komt is groot. Diabetes is een belasting die vraagt om extra vaardigheden en aandacht. Er is in de praktijk een voortdurend spanningsveld tussen het moeten naleven van diabetesregels en het willen experimenteren met leefregels om een eigen identiteit te ontwikkelen. De hulpverleners moeten zich kunnen inleven in de leefwereld van de jongere om deze op de juiste wijze aan te zetten tot zelfzorg, te motiveren en te coachen. Hoe doe je dat?  

Motiveren

Motiveren is een hele kunst, zeker als het gaat om pubers die zich liever tegen de mening en bemoeienis van volwassenen afzetten. De jongeren waar wij mee werken, moeten worden gemotiveerd een andere houding en een andere leefwijze aan te nemen met betrekking tot hun ziekte. Motiveren is vaak het uitdagen van de Jjongeren en hun leefomgeving. Uitdagen houdt in dat er samen doelen worden ontdekt, inzichten en ervaringen worden opgedaan. In het begeleiden van de jongeren wordt er vaak gebruik gemaakt van de benadering: “motiveren is iemand helpen om zich een overtuiging eigen te maken door inzicht en ervaring.” Met een jongere in gesprek zijn, geeft een externe motivatie. Doch interne motivatie (een overtuiging hebben) is veel krachtiger en meer persistent. De taak is dan ook om samen met de jongere die interne motivatie te ontdekken en uit te bouwen. Er zijn vele mogelijkheden om jongeren met diabetes te motiveren. De jongere moet kennis en educatie krijgen om de ziekte in ieder geval te begrijpen en te kunnen ‘managen’. Daarnaast wordt er gebruik gemaakt van de kracht van groepseducatie en het inschakelen van de ‘peer-groep’. Werken met de jongere zelf kan echter nooit los worden gezien van het gezinssysteem. De ouders moeten worden meegenomen in de lijn die met de jongere wordt uitgezet.  

Kennis

De basis van diabeteszelfzorg is kennis. En als je diabetes hebt, valt er veel te leren. Elke uitleg zal weer vragen oproepen. Zo ontstaat er langzamerhand een beeld van wat er zich in het lichaam afspeelt. Diabetes is een metabole ziekte, ‘waarbij evenwicht van groot belang is. De insuline en de glucose moeten op elkaar worden afgestemd. Helaas zijn er vele processen in lichaam en geest, die de balans net weer een andere kant doen opslaan dan wordt verwacht. Kennis is belangrijk, maar kennis moet worden aangeboden in kleine stukjes, toegesneden op de jongere, rekening houdend met leeftijd, cognitieve vaardigheden en duur van de diabetes. Visuele hulpmiddelen zijn hierbij onmisbaar. Deze hulpmiddelen moeten de jongere wel aanspreken, zoals een video, cd-rom of internet. Er zijn ook vele folders, waarin de informatie nog eens wordt beschreven. Maar een jongere zal niet snel een folder of boekje lezen over een ziekte die hij/zij eigenlijk niet wil hebben. De hulpverleners zullen zich er telkens van moeten overtuigen of de kennis van de jongere over diabetes nog wel up-to-date is. Cognitieve vaardigheden en levensomstandigheden veranderen. De overdracht van kennis is een continu proces.