Jongeren leren omgaan met diversiteit op school en in de samenleving - Bijlagen

Omschrijving

Op 1 augustus 2021 werd een nieuwe wet van kracht voor burgerschapsonderwijs in het primair en voortgezet onderwijs. In het kader van die wet dienen scholen onder meer de sociale en maatschappelijke competenties van leerlingen te ontwikkelen, zodat zij deel uit kunnen maken van de pluriforme, democratische Nederlandse samenleving. Daarnaast dienen leerlingen op school kennis te verwerven van en respect te ontwikkelen voor mensen die van hen verschillen. Met het oog op het samenleven met elkaar – nu en in de toekomst – is het van belang dat jongeren het vermogen hebben om met anderen die van hen verschillen om te kunnen gaan. Deze kennisnotitie brengt in kaart welke factoren in het onderwijs samenhangen met een positieve houding van jongeren tegenover diversiteit, om daarmee richting te geven aan de verankering van het leren samenleven in het beleid en de onderwijspraktijk.

Dit onderzoek laat zien dat een grotere ontmoetingskans de kans vergroot dat jongeren in het voortgezet onderwijs meer begrip krijgen voor elkaar. Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) doet daarom een appel op alle betrokkenen in het onderwijsveld om het onderwijs zo in te richten dat de ontmoetingskans van jongeren met verschillende achtergronden bevorderd wordt. Hoewel dit onderzoek laat zien dat jongeren over het algemeen een meer positieve houding tegenover mensen met een andere achtergrond ontwikkelen wanneer zij met hen in de klas in contact komen, is tegelijkertijd inzicht in de wijze waarop deze houding gestimuleerd kan worden nog beperkt. Meer onderzoek op dit terrein is gewenst, evenals het monitoren van de mate waarin het leren samenleven op scholen wordt gestimuleerd. Een mogelijkheid hiervoor biedt de monitorstudie naar burgerschap die het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) van plan is uit te zetten in het onderwijsveld.
Recent heeft het SLO, het nationaal expertisecentrum voor leerplanontwikkeling, conceptkerndoelen voor burgerschap ontwikkeld, die richting moeten geven aan het onderwijs in burgerschap in de komende decennia. Omgaan met diversiteit vormt een van de kerndoelen. Daarbij wordt sterk het accent gelegd op kennis over diversiteit. Het SCP pleit ervoor om daarbij nadrukkelijker aandacht te hebben voor de vaardigheden en houdingen van leerlingen. Daarnaast vindt momenteel door de Inspectie van het Onderwijs een herijking van het toezicht plaats, wat moet leiden tot het nieuwe Toezichtkader 2027. Het SCP wijst in deze notitie op het belang om in de uitwerking van het onderzoekskader tevens expliciet aandacht te geven aan het samenleven met elkaar, gegeven de wettelijke opdracht van het onderwijs om aan sociale cohesie bij te dragen.

Uit het onderzoek dat in deze notitie bijeen is gebracht, komt naar voren dat het onderwijs van belang kan zijn bij het ontwikkelen van houdingen ten aanzien van het omgaan met verschillen bij leerlingen, maar dat daarbij ook andere netwerken waarin jongeren participeren een rol spelen. Dat maakt de burgerschapsopdracht van het onderwijs niet minder relevant, maar duidt erop dat de rol van de school versterkt kan worden in samenwerking met partijen in de omgeving ervan. Het SCP doet een appel aan het onderwijs om niet geïsoleerd aan de bevordering van burgerschap te werken, maar lokaal verbinding te zoeken met de sociale netwerken waarin jongeren verkeren.