Participatie en Herstel 3 - 2024

In deze bijdrage de bevindingen uit een evaluatieonderzoek naar een methodiek om jongeren met psychische problemen te begeleiden bij het kiezen en verkrijgen van een reguliere opleiding, tegen de achtergrond van het tegengaan van voortijdig schoolverlaten bij jongeren met psychische problemen. Zowel de ervaringen van de jongeren als van hun begeleiders met ‘Kieskeurig-individueel’ werden geëvalueerd.

Achtergrond: voortijdig schoolverlaten tegengaan
De levensfase tussen adolescentie en jongvolwassenheid is een periode waarin de meeste (ernstige) psychische problemen zich voor het eerst manifesteren (Auerbach et al., 2016; Jones, 2013; Kessler et al., 2007). Vaak leidt dit tot verstoring of zelfs defi nitieve beëindiging van de educatieve ontwikkeling (Hjorth et al., 2016; Meng et al., 2014). In het schooljaar 2022-2023 hebben in Nederland 30.242 jongeren tussen de 12 en de 23 jaar de school voortijdig verlaten (Ministerie van OC&W, 2023). Naast een verkeerde studiekeuze of liever willen werken dan op school zitten, zijn persoonlijke en psychische problemen redenen om de school voortijdig te verlaten. Door de lange wachtlijsten in de ggz is psychische hulp vaak niet snel beschikbaar en lukt het minder goed om jongeren met mentale gezondheidsproblemen die al een hogere kans op uitval hebben, in het onderwijs te houden (CBS, 2021). Verder is het aantal thuiszittende jongeren met een schoolinschrijving vermoedelijk veel groter dan uit de cijfers van de leerplichttelling blijkt. Het gaat daarbij vooral om jongeren met psychische klachten en/of speciale ondersteuningsbehoeften die niet (tijdig) de gewenste hulp of ondersteuning kunnen krijgen (Ingrado, 2024).

Voortijdig stoppen met school en geen diploma halen heeft grote gevolgen voor alle jongeren, en zeker voor diegenen die kampen met (ernstige) psychische problemen (Arbesman & Logsdon, 2011; Van den Broek et al., 2013; Veldman et al., 2015). Zij hebben al een hoger risico op werkloosheid en wanneer ze wel de arbeidsmarkt betreden, is dit vaak in laagbetaalde banen. Ondersteuning bij hun educatieve ontwikkeling in brede zin is daarom extra belangrijk. Het maken van een schoolkeuze is voor de meeste jongeren al moeilijk (Iyengar & Lepper, 2000). Niet alleen omdat ze nog beperkte zelfkennis en/of beperkte kennis van de eigen sterke en zwakke punten hebben, maar ook omdat het moeilijk is overzicht en inzicht te krijgen in de vele onderwijsopties en om je een concreet beeld te vormen op basis van alleen theoretische informatie. Dit geldt te meer voor jongeren met psychische problemen, niet alleen vanwege hun problematiek, maar ook omdat zij soms alweer enige tijd (maanden tot jaren) niet naar school zijn geweest. Zij vinden het vaak een (te) moeilijke opgave om hun (reguliere) opleiding te vervolgen of met een nieuwe opleiding te beginnen. Veel van deze jongeren weten niet waar hun interesses of talenten liggen, of kennen de eisen van verschillende opleidingen niet.

Kieskeurig-individueel
Om deze grote groep voortijdige schoolverlaters met psychische problemen te ondersteunen bij het kiezen van een (nieuwe) reguliere opleiding heeft het lectoraat Rehabilitatie van de Hanzehogeschool Groningen een ‘kiezen en verkrijgen-methodiek’ ontwikkeld: Kieskeurig-individueel. Deze methodiek is gebaseerd op het Begeleid Leren-model (vertaling van Supported Education) en op de Individuele Rehabilitatie Benadering (IRB; Anthony et al., 2002; Korevaar & Hofstra, 2024). In deze bijdrage beschrijven we na een korte toelichting op de methodiek een evaluatieonderzoek naar de ervaringen van jongeren en professionals die ermee hebben gewerkt.