Ouderschapskennis 2015-1

‘Waar is Wolfje?’ vraag ik aan Tjeerd.
Wolfje is een langharige, witgrijze handpop en de reisgenoot van onze twaalfjarige jongen op een rondreis door Californië. De reis begon bij vrienden in Los Angeles en Tjeerd kreeg Wolfje cadeau toen hij daar samen met onze Amerikaanse vriendin het Walt Disney Concert Hall en andere bijzondere gebouwen ging bekijken. In een winkel mocht hij zelf een verjaardagscadeau kiezen en ‘toen hij wolfje zag, was het liefde op het eerste gezicht’, aldus onze vriendin.

Samenvatting

Professionals worden tijdens hun werk in de hulpverlening regelmatig geconfronteerd met situaties waarin de ontwikkeling of veiligheid van kinderen gevaar loopt en waar sprake is of kan zijn van kindermishandeling. Afhankelijk van de situatie gaat het om ouders en kinderen die zelf om hulp vragen of er is een zorgmelding door anderen uit de omgeving van het gezin. De zorgen kunnen worden gedeeld via een doorverwijzing. Of gaandeweg de hulpverlening gaat de professional zich, door eigen observatie, zorgen maken over de veiligheid van de kinderen. De huidige maatschappelijke ontwikkelingen vragen van de professional dat hij handelt vanuit een oplossingsgerichte houding en focus op eigen kracht. De professional moet het netwerk van het gezin erbij betrekken om samen te komen tot oplossingen. De hulpverlening moet kortdurend zijn en inzet van deskundigen of specialisten moet beperkt worden. Diverse organisaties ontwikkelen nieuwe werkwijzen waarin deze aspecten terugkomen. Inmiddels kennen we in Nederland verschillende werk- en benaderingswijzen waarin deze uitgangspunten centraal staan. Enkele voorbeelden hiervan zijn:1 Partneringfor Safety, SAVE Signs of Safety, Veilig Sterk en Verder, Veilig Thuis en VERVE. In dit artikel bied ik een overzicht van werkzame elementen die in al deze hulpverleningsvormen naar voren komen en geef ik de professional handreikingen hoe gehandeld kan worden in situaties van (vermoedens van) kindermishandeling.

Hoe is het om stiefvader te zijn?
Ruim honderd stiefvaders beantwoordden in interviews met studenten deze vraag. Uit analyse van de interviews kwam het thema ‘het stellen van regels’ naar boven als een centrale kwestie. Vanuit die kwestie wordt in onderstaand artikel gepoogd enig inzicht te geven in de beleving van het stiefvaderschap.

Als stiefvaders vertellen over het stellen en handhaven van regels maken zij duidelijk wat hun positie en rol is in het stiefgezin. Twee typerende posities worden in dit artikel naar voren gehaald: 'de vriendschappelijke begeleider’ en 'de opvoedende man’. De eigen belangen, inzichten en voorkeuren van de mannen blijken in het bepalen van hun positie sterk mee te wegen. Hiermee wordt duidelijk dat stiefvaders zich niet zomaar verantwoordelijk weten; ze kiezen ervoor om in meer of mindere mate verantwoordelijk te zijn. Afgezet tegenover de ouderschapsdefinitie van Van der Pas die zegt dat ouderschap zich kenmerkt door een besef van tijdloos en onvoorwaardelijk verantwoordelijk-zijn licht hiermee de eigen aard van het stiefvaderschap op. Stiefvaders beschrijven een mogelijk zeer intens betrokken en langdurig, maar toch principieel beëindigbaar en voorwaardelijk gevoel van verantwoordelijk zijn. Deze constatering ondersteunt het voorstel van Cottyn stiefouders te zien als niet-ouders.

Opvoeding, ontwikkeling van kinderen en ouderschap zijn niet eenvoudig. Ouders zijn meestal de eersten die een probleem onderkennen en vaak hebben ze al veel geprobeerd voordat ze dit met anderen bespreken. Eerst met familie of vrienden en vaak als laatste redmiddel de spannende stap naar een professional. Of juist niet met familie en vrienden omdat ouders hun kind niet willen kwetsen of verstrikt zijn in hun eigen emoties. Ouders hun hartverhaal laten vertellen, biedt een goede basis voor het begeleiden van ouders. Als het hartverhaal duidelijk is, ontstaat rust en ruimte om te kijken wat nodig is om hun kind zo goed mogelijk groot te brengen. Dit artikel is een verslag van de workshop die ik gaf tijdens het congres:' Met ouders in gesprek’. (april 2014)
In dit verslag vertel ik net wat meer dan wat in de workshop aan bod is gekomen.

Als het niet goed gaat met een kind, kunnen ouders onthand raken en komt hun ouderschap onder druk. Ouders zijn daarbij gevoelig voor hoe er naar hen gekeken wordt. In de ouderbegeleiding is het niet helpend om ouders op de onderzoekstafel te leggen en hen uitvoerig te analyseren. De uitspraak van White (2007), dat het probleem het probleem is, niet de ouder, kan de ouderbegeleider helpen om niet in deze valkuil te trappen.

We exploreren samen met ouders, als evenwaardige experts, wat hun bekommernissen zijn en wat voor hen waardevol is. Wat ouders graag wensen voor hun kinderen en waar ze als ouders voor staan, is een centraal aspect van hun ouderschap. Samen onderzoeken we in hoeverre ze daar nog mee verbonden zijn en wat daar nog in mogelijk is.

In een narratieve benadering gaat men ervan uit dat mensen vast komen te zitten in de verhalen over zichzelf, anderen en hun omgeving. Ze raken losgekoppeld van wat voor hen belangrijk is en tegelijk verliezen ze de verbondenheid met hun omgeving. Narratieve wegen zoals ex-ternaliseren van belemmeringen, herpositioneren tegenover problemen en binnenbrengen van meerstemmigheid, bevorderen zowel de reconnectie met hun waarden als met de gemeenschap waartoe ze behoren.

In dit artikel laten we in twee casussen zien dat ‘het probleem het probleem is’. Dit artikel is een bewerking van een workshop tijdens het congres ‘Met ouders in gesprek’. (april 2014).

Inhoud
2 Van de redactie | Ineke Huibregtsen


Kolom
4 Conversatiestarter | Janneke van Bockel


Thema
5 Het probleem is het probleem, niet de ouder! | Sabine Vermeire en Willem
16 Thuiscompagnie | Nys Kristien
34 Contact met ouders wanneer de veiligheid van kinderen in het geding is | Margreet Timmer
47 Het hartverhaal van ouders | Marleen Schlüter


Parel
55 Ouderlijke dilemma: wel of niet Wolfje ophalen | Parel van Panama


Woord en weerwoord
57 Een ingezonden brief | Alice van der Pas


Wat heet (nog) ouderbegeleiding
58 Drang: maatregel of attitude? | Goos Cardol, Jose Hermans, Meta Kuipers
69 Ervaringen van stiefvaders | Johannes Mol


Literatuur/recensies
81 Ouders over onmacht, onbegrip en onvervuld verlangen na plaatsing van hun kind in een pleeggezin | Gé Haans
84 Bevlogen & belast | Alice van der Pas
85 Handboek scheiden en kinderen | Gé Haans

Kolom - Conversatiestarter

Literatuur - recensies

Thuiscompagnie ondersteunt maatschappelijk kwetsbare gezinnen vanuit respect voor wie ze zijn. Richtvragen bij de ondersteuning zijn: Wat vinden gezinnen zelfbelangrijk? Wat willen ze met hun leven? De ondersteuning gebeurt in het tempo van het gezin, stapsgewijs (bijvoorbeeld eerst rust brengen), met erkenning van hun inzet (zoals het positieve zien en benoemen) en rekening houdend met hun draagkracht. Thuiscompagnie zet daarvoor verzorgenden in die opgeleid zijn in het versterkend en verbindend werken (Bind-Kracht) en die door een coach en intervisiesessies ondersteund worden. De ondersteuning van de verzorgenden tekent zich op verschillende domeinen af, waaronder de opvoeding en hun ouderschap.

Het is half januari 2015. We zitten midden in de overgangsproblemen die de transitie van de (jeugd)zorg naar gemeenten oplevert. Eerste ervaringen: wanneer nu een kind wordt aangemeld moet eerst worden bekeken onder welke gemeente het kind valt en welke contractafspraken we met die gemeente hebben. De eerste vraag is dus niet: wat heeft dit kind en zijn ouders nodig, en hoe gaan we dat vormgeven? En dan heb ik het nog niet over de vraag met welk instrument we de tevredenheid moeten gaan meten, want ook dat wil nog wel eens verschillen.

De stelselherziening jeugdzorg en de herziening van de kinderbeschermingsmaatregelen heeft de aandacht doen richten op het verkennen van de mogelijkheden aan de ‘voorkant’ van de kinderbeschermingsmaatregelen. De Jeugdwet legt de nadruk op preventie en streeft ernaar, indien mogelijk, zware maatregelen te voorkomen. De vraag is wat er in de vrijwillige hulpverlening meer kan, meer moet, en in hoeverre drang kan voorkomen dat om een kinderbeschermingsmaatregel moet worden verzocht.

In de praktijk zijn er verschillende manieren waarop naar drang wordt gekeken en waarop drang wordt gehanteerd. Moet drang gezien worden als onderdeel van kinderbescherming en in dat kader worden ingezet als een fase voorafgaand aan een maatregel? In hoeverre moet dit dan geformaliseerd worden vanuit het oogpunt van rechtsbescherming? Of is dat juist niet de weg die moet worden begaan? Dat is nu onvoldoende duidelijk en het begrip drang vraagt dan ook om nadere definiëring.

Een ingezonden brief

In de rubriek ‘Woord een weerwoord’ waarmee in het vorige nummer werd gestart, treft u een ingezonden brief aan van Alice van der Pas.

De redactie nodigt alle lezers van harte uit om een bijdrage aan deze rubriek te leveren.